SKOLIOZA

Czym jest skolioza?

Skolioza jest wielopłaszczyznowym skrzywieniem kręgosłupa. Bocznemu wygięciu kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej towarzyszą zmiana krzywizn fizjologicznych w płaszczyźnie strzałkowej (kifoza,lordoza) oraz obrót wzdłuż długiej osi kręgosłupa (rotacja), któremu odpowiada torsja (skręcenie kręgów).

Jakie są czynniki predysponujące do powstania skoliozy?

• Dysplazja stawu biodrowego(zazwyczaj lewego) częściej występująca u dziewcząt niż u chłopców,
• Poporodowy, kilkudniowy lub kilkutygodniowy kręcz szyi (najczęściej prawostronny),
• Leżenie dziecka na brzuchu z ułożeniem głowy na jednym policzku (najczęściej prawym),
• Noszenie 2-5 miesięcznego dziecka w nosidełkach na plecach lub brzuchu w pozycji pionowej,
• Zbyt szybkie sadzanie dziecka powoduje zwiększoną kifozę piersiowo-lędźwiowego odcinka kręgosłupa w konsekwencji prowadząc do rozluźnienia aparatu więzadłowo-torebkowego i niestabilności kręgosłupa,
• Zbyt wczesna pionizacja dziecka prowadzi do zaburzenia stabilizacji więzadłowej dolnego odcinka kręgosłupa,
• Częste nawykowe przebywanie w pozycji siedzenia na jednej pięcie lub gdy oba podudzia są po jednej stronie,
• Oglądanie TV na boku z podparciem tułowia lub głowy na łokciu,
• Częste siadanie na krześle ze stopą pod jednym pośladkiem,
• Częste korzystanie z komputera, którego monitor ustawiony jest po skosie,
• Nawykowe stanie na jednej nodze,
• Noszenie plecaka, torby na jednym ramieniu,
• Każda inna asymetryczna czynność/ustawienie ciała powtarzana wielokrotnie.

Dlaczego niektóre skoliozy postępują szybciej od innych?

Istnieje wiele czynników warunkujących progresję skolioz:

• Płeć. Przy kącie skrzywienia 6-10 stopni schorzenie dotyczy podobnego odsetka dziewcząt i chłopców – 1:1. Przy kącie skrzywienia 11-20 stopni proporcje wynoszą 1,4:1 na niekorzyść dziewcząt. Przy kącie skrzywienia 21-30 stopni proporcje wynoszą 5,4:1 na niekorzyść dziewcząt. Przy kacie skrzywienia większym niż 30 stopni proporcje wynoszą aż 7,5:1 na niekorzyść dziewcząt.
• Wiek kalendarzowy. Im wcześniej pojawi się skolioza, tym większe zagrożenie powiększeniem się wartości kątowej. Progresja skolioz przed 10 rokiem życia wynosi 88%, miedzy 10-12 rokiem życia 56%, a pomiędzy 12-15 rokiem życia spada do 29%. Progresja skrzywienia następuje skokowo w okresach przyspieszonego wzrostu. Szczególnie niebezpieczny jest okres pokwitania między 11-15 rokiem życia u dziewcząt i 13-16 rokiem życia u chłopców.
• Dojrzałość kostna. Wiek szkieletowy kręgosłupa określany jest testem Risser’a, wyrażany sześciostopniową skalą od 0+ do 5+. Wraz ze wzrostem dojrzałości kostnej zmniejsza się szybkość progresji skolioz. Po zakończeniu wzrostu kostnego skolioza może postępować jedynie w minimalnym stopniu.
• Rodzaj skrzywienia. W skoliozach dwułukowych kąt skrzywienia rośnie częściej niż w skoliozach jednołukowych.
• Wielkość kątowa skrzywienia. W skoliozach do 10 stopni ryzyko progresji wynosi 7%. W skrzywieniach wielkości 20-30 stopni ryzyko progresji wzrasta do 40%.

Na czym polega leczenie skolioz?

W Polsce dzieci ze skoliozą do około 30 stopni leczone są za pomocą ćwiczeń. Ćwiczenia zawsze powinny być prowadzone indywidualnie, gdyż każda skolioza czymś się od siebie różni. Powyżej 30 stopni zazwyczaj włącza się leczenie gorsetowe. W przypadku dzieci ze skrzywieniem powyżej 40-50 stopni wykonuje się zabiegi operacyjne. Terapia skoliozy jest procesem wieloletnim. Niezależnie od stopnia zaawansowania skrzywienia oraz sposobu leczenia, dzieci ze skoliozą powinny być pod kontrolą przynajmniej do zakończenia wzrostu kostnego. Mam tu na myśli zarówno kontrolę lekarską jaki kontrolę poprawności lub modyfikacje ćwiczeń ze strony fizjoterapeuty.

Niezwykle ważna jest nauka nawyku prawidłowej postawy prowadzona przed lustrem. Dziecku należy zwrócić uwagę jak powinno wyglądać prawidłowe ustawienie głowy, obręczy barkowej, klatki piersiowej, miednicy i kończyn dolnych. W niewielkich skoliozach stosunkowo łatwo wyrobić nawyk prawidłowej postawy, ponieważ wada kręgosłupa nie jest jeszcze utrwalona. Na tym etapie korekcja postawy jest priorytetem. W miarę postępu skrzywienia nawyk nieprawidłowej postawy zaczyna przeważać nad nawykiem postawy prawidłowej. W tym przypadku kształtowanie nawyku prawidłowej postawy ma na celu zahamowanie skrzywienia i zwolnienie procesów patologicznych zachodzących w narządzie ruchu, a zwłaszcza poprawienie wyglądu i sylwetki dziecka. Początkowo naukę prawidłowej postawy prowadzi fizjoterapeuta w obecności opiekunów dziecka. Kolejny etap to utrwalenie nawyku prawidłowej postawy wykonywane samodzielnie przez dziecko pod kontrolą opiekunów.

Metodą wspomagająca leczenie skolioz jest kinesiotaping. Elastyczne plastry naklejane w odpowiednich kierunkach rozluźniają nadmiernie napięte mięśnie oraz wspomagają mięśnie osłabione. Dodatkowo plastry ułatwiają dziecku czucie prawidłowej postawy.

Należy zwrócić uwagę na to, że wyjątkowo niekorzystna może okazać się decyzja o rezygnacji z leczenia tego schorzenia i zgoda na to, aby rozwijało się ono bez przeszkód. Niektórym pacjentom wydaje się, że skoro leczenie jest długotrwałe i dość uciążliwe, a skrzywienie kręgosłupa jest problemem przede wszystkim estetycznym, nie warto się nim przejmować. Podejście takie może mieć wyjątkowo negatywne skutki. Skolioza, której się nie leczy nie tylko nie cofa się, ale również może rozwijać się doprowadzając do stanu, w którym zaczyna wywierać wpływ nie tylko na wygląd fizyczny, ale również na zdrowie pacjenta. Najbardziej niebezpieczną konsekwencją zaniechania leczenia skoliozy wydaje się systematyczne zmniejszanie się powierzchni klatki piersiowej. Zmiany w tym zakresie mogą przyczynić się do tego, że jedno z płuc przestanie wykonywać swoje funkcje, a pacjentowi zacznie grozić niewydolność oddechowa. Nie mniej niebezpieczne mogą okazać się problemy z prawidłowym funkcjonowaniem serca i naczyń krwionośnych, a także ucisk na żołądek będący konsekwencją obniżenia się przepony.

Czy jest możliwa profilaktyka skolioz?

Najlepszym sposobem na walkę ze skoliozą jest wczesne podjęcie decyzji o jej leczeniu. Jest możliwe wówczas, gdy choroba zostanie rozpoznana w jednej ze swoich początkowych faz. Ponieważ skolioza rozwija się zazwyczaj bezobjawowo jej rozpoznanie staje się możliwe przede wszystkim wówczas, gdy dzieci, młodzież, a także osoby dorosłe zagrożone występowaniem skolioz zwyrodnieniowych regularnie poddają się badaniom kontrolnym. Punktem wyjścia powinna być obserwacja sylwetki dziecka przez rodziców.

Jak sprawdzić czy dziecku grozi skolioza?

Mimo, że prowadzi się badania przesiewowe, co jakiś czas samemu należy sprawdzić, czy plecy dziecka są zbudowane symetrycznie. Najlepiej wtedy, gdy jest rozebrane, stojąc na wyprostowanych nogach, zrobi skłon do przodu, dotykając palcami podłogi. Należy sprawdzić, czy po obu stronach kręgosłupa plecy są jednakowo wysklepione.
Gdy dziecko wyprostuje się, należy zwrócić uwagę, czy ramiona znajdują się na jednej wysokości, nie wystaje łopatka, biodro nie jest wysunięte, a talia bardziej wcięta z jednej strony. Gdy rodzic zauważa jakąś asymetrię, nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty. Rozwój wcześnie wykrytej choroby można zahamować, a nawet skorygować powstałe skrzywienie. Im szybciej podjęte leczenie, tym większe szanse powodzenia.

Informacje na temat pakietu ćwiczeń w skoliozach.

Skoliozy/wady postawy

• Pakiet obejmuje 5 następujących po sobie dni terapii + opcjonalnie wizyty kontrolne oddzielnie płatne
• Czas trwania każdej sesji terapeutycznej to 30 minut
• Pierwsze spotkanie obejmuje wywiad, badanie i rozpoczęcie terapii. Na podstawie badania zostaje przedstawiona charakterystyka skrzywienia oraz kierunki korekcji w prostej formie graficznej.
• Kolejne cztery dni to nauka ćwiczeń do samodzielnego wykonywania w domu przez pacjenta, manualna terapia asymetrycznych napięć tkanek miękkich oraz nauka czucia mięśniowego kierunku korekcji wg PNF
• Ostatniego dnia nacisk kładziony jest na kontrolę poprawności wykonywanych przez pacjenta ćwiczeń oraz konieczność regularnego wykonywania ćwiczeń jako warunek osiągnięcia zakładanych celów. Dodatkowo zwracamy uwagę pacjentowi/rodzicom na przyjmowanie prawidłowej postawy ciała podczas czynności dnia codziennego aby nie pogłębiać skrzywienia. Ostatnia propozycja to kinesiotaping jako utrwalenie kierunku korekcji i poprawa czucia korekcji przez pacjenta.

Autor: mgr Michał Borowiec

Konsultacja medyczna: dr med. Alicja Łobińska

Bibliografia:

• Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna, Tom II. Urban & Partner, Wrocław 2003.
• Kwiatkowski P.: Materiały z kursu „Skoliozy – diagnostyka i postępowanie fizjoterapeutyczne. Lublin 2014.

powrót do czytelni